Vier boeken om de winter door te komen … en gewapend op tocht te gaan (december 2024)

1. Op Reis in de middeleeuwen, Anthony Bale

Anthony Bale, hoogleraar Middeleeuwse Studies, heeft zijn carrière gewijd aan het onderzoeken van middeleeuwse archieven. Zijn grondige studie van oude kaarten en niet eerder vertaalde middeleeuwse teksten vormt de basis voor zijn boek Op reis in de middeleeuwen. Hierin neemt hij de lezer mee op reis door de ervaringen van pelgrims en reizigers uit de 14e, 15e en 16e eeuw.

Het boek laat zien hoe deze reizen zowel overeenkomsten vertonen met hedendaagse pelgrimstochten als fundamenteel anders waren door de omstandigheden van die tijd. Bale beschrijft waarom mensen reisden, hoe ze vaak in groepen reisden en wat hun middeleeuwse reisgidsen te bieden hadden. Deze gidsen waren niet alleen bedoeld voor de reizigers zelf, maar ook voor thuisblijvers die de tocht niet aandurfden of zich niet konden veroorloven. In deze gidsen vervaagde vaak de grens tussen werkelijkheid en verbeelding, waarbij zowel echte als denkbeeldige locaties en gebeurtenissen werden beschreven.

Na de reizen naar Rome voert Bale de lezer verder naar Jeruzalem, langs de zijderoutes en tot diep in het Verre Oosten. Het boek eindigt met een omgekeerd perspectief: hoe reizigers uit het Oosten het Westen verkenden en daarover verslag deden. Ook behandelt Bale kort de reizen naar de antipoden en de randen van de toen bekende wereld, waarbij hij het wereldbeeld van die tijd in een context van voortschrijdend inzicht plaatst.

Met een rijkdom aan anekdotes en legendes, vaak ontleend aan niet eerder vertaalde middeleeuwse teksten, brengt Bale de middeleeuwse reizen tot leven. Zo schetst hij een levendig beeld van de tochten die pelgrims, handelaren en gezanten ondernamen, én van de verhalen die zij thuis vertelden.

Auteur: Anthony Bale

Uitgever:    Balans, verkrijgbaar als eboek en als paperback

2. De geuren van de kathedraal, Wendy Wauters

Uit Wendy Wauters’ doctoraatsthesis De beroering van de religieuze ruimte. De belevingswereld van kerkgangers in de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekerk, ca. 1450-1566 ontstond het boek De geuren van de kathedraal. Met dit werk maakte ze haar wetenschappelijk onderzoek toegankelijk voor een breed publiek. Sinds de publicatie in 2023 heeft het boek zijn weg gevonden naar vele enthousiaste lezers.

Net zoals oude pelgrimswegen zijn religieuze gebouwen tastbare bakens van een verleden dat we vaak moeilijk in de oorspronkelijke context kunnen plaatsen. Wendy Wauters brengt deze uitdaging tot leven door de middeleeuwse kathedraal te verkennen via de zintuigen. Ze nodigt de lezer uit zich voor te stellen hoe de kerk in de 15e eeuw werd ervaren – met geuren, geluiden, aanrakingen en beelden.

Het boek voert ons langs fascinerende details: van de wansmakelijke geur die regelmatig wordt genoemd in historische bronnen, tot het kleinvee rond de kathedraal, de vervuilde ruien en de onwelriekende pelgrims. De angst voor ziekten, waarvan men toen dacht dat ze via ‘slechte lucht’ werden overgedragen, speelde een grote rol in deze beleving. Ook beschrijft Wauters de chaos binnen de kerk: honderden simultane missen aan de vele altaren, de constante beweging van mensen en het luide geroezemoes, vergezeld van bellen en klokken.

In een interview met Tony Vanderheyden legt Wauters uit waarom iedereen haar boek zou moeten lezen:

“Dat relateerbare met geschiedenis. Dat je beseft dat mensen vroeger niet compleet anders waren dan nu, maar dat ze anders reageerden omdat ze de wereld anders interpreteerden. Daar zit een idee van continuïteit in, dat vind ik heel mooi. Dat geeft mij ook rust. Je bent een klein deeltje van de geschiedenis, die ook na jou nog doorloopt.”

Met De geuren van de kathedraal schetst Wendy Wauters een levendig beeld van middeleeuwse religieuze beleving, dat zowel fascineert als aanzet tot reflectie over onze eigen plaats in de geschiedenis.

Auteur: Wendy Wauters

Uitgeverij: Lannoo Verschijningsdatum: 16/01/2023

Wil je meer over dit boek vernemen kan je alvast de podcast van voorproevers op vrtmax beluisteren.

3. Umbrië in de voetsporen van Franciscus, Gerard Pieter Freeman

Voor iedereen die geïnspireerd door Sint Franciscus een wandelroute wil volgen, is het boek Umbrië in de voetsporen van Franciscus van Gerard Pieter Freeman een absolute aanrader. Het diende zelfs als een belangrijke bron van inspiratie voor Kees Roodenburg bij het uitzetten van zijn eigen route, Een Franciscaanse Voetreis.

Het boek beschrijft de verschillende plaatsen die een rol speelden in het leven van Sint Franciscus, met een focus op Umbrië, de Toscaanse provincie Arezzo en enkele aangrenzende gebieden. Freeman gaat niet alleen in op de geschiedenis en betekenis van Franciscus en de Franciscaanse kloosterordes, maar voegt ook legenden en volksverhalen toe die deze plekken tot leven brengen.

Hoewel de eerste uitgave al in 1994 verscheen, heeft het boek niets aan waarde ingeboet. Het is een uitstekend hulpmiddel om je voor te bereiden op een tocht én een bron van inspiratie onderweg. Zoals de auteur in zijn voorwoord suggereert:

“De verhalen uit het leven van Franciscus en zijn eerste broeders en zusters zijn heerlijk om aan elkaar voor te lezen terwijl u op een steen of kerkbank zit. De plaatsen komen tot leven en de verhalen krijgen er meer betekenis door.”

Bovendien is het boek nu eenvoudig beschikbaar in pdf-formaat, gratis te downloaden via Academia.edu. Dat bespaart niet alleen ruimte in je rugzak, maar maakt het ook toegankelijk voor een breed publiek.

Momenteel enkel tweedehands of te downloaden op academia.edu

Auteur: Freeman, Gerard Pieter      

Uitgeverij         Valkhof Pers

Druk    2017 5de, geheel herziene druk

4. De Rijn, Biografie van een Rivier, Hans Jürgen Balmes

Of je nu te voet over de Pelgrimswegen Middenroute of de Splügenroute naar Rome reist, of per fiets de Benjaminse Rome-route volgt, de Rijn blijft een trouwe metgezel in de aanloop naar de Alpenovergang. Over deze iconische rivier verscheen een fascinerend boek: De Rijn, biografie van een rivier van Hans Jürgen Balmes.

Het boek onderzoekt de Rijn vanuit uiteenlopende perspectieven. Balmes begint met de geologische geschiedenis, die zo’n vijftig miljoen jaar geleden aanvangt met een slenk in de aardkorst. Hij beschrijft hoe de rivier zowel naar haar bron als monding groeide, tot haar huidige loop tijdens de laatste ijstijd, tienduizend jaar geleden, werd gefixeerd.

Naast de geologie volgt Balmes de eerste menselijke bewoners die, vijfduizend jaar geleden, het landschap van de Boven-Rijn weer in bezit namen. Hij schetst hoe kunstenaars, zoals William Turner, zich in de negentiende eeuw door het adembenemende rivierlandschap lieten inspireren en met schetsboek op reis gingen. Ook beschrijft hij de soms gevaarlijke koetsreizen van het Bodenmeer naar Milaan, die niet altijd goed afliepen.

Met De Rijn opent Balmes een wereld die je anders misschien over het hoofd zou zien. Terwijl je achteloos langs haar oevers loopt of fietst, onthult dit boek een rivier met een rijk verleden – van natuurfenomeen tot culturele inspiratiebron.

Auteur: Hans Jürgen Balmes, Uitgeverij: Querido

Verschijningsdatum:    15/06/2023

Luc Gregoir