Via Francigena del Sud

Vanaf de Middeleeuwen hebben duizenden pelgrims hun weg naar Rome gevonden. Voor velen was Rome evenwel niet het einddoel, maar slechts een halte op weg naar het pelgrimeren naar het Heilige Land, La Terra Santa en de stad Gerusalemme. Zo trok men naar het zuiden, naar de kuststeden van Puglia: Bari en Brindisi, waar men zich inscheepte om met de boot naar Albanië, Griekenland of Cyprus te gaan.

Pelgrimspad door het zuiden van Italië

En zo ontstond de Via Francigena del Sud, of de Via Gerolosomitane of de Via Romea wanneer men in tegengestelde richting liep. Er werd hierbij gebruik gemaakt van nog oudere wegen: de Via Appia Antica en de Via Traianea, twee varianten van de weg van Rome naar Brindisi.

Twee mogelijkheden vanaf de Via Appia Antica

De Via Appia Antica werd oorspronkelijk aangelegd in 312 v.C. en was het idee van Appius Claudius Caecus, een belangrijke Romeinse magistraat die bekend stond als iemand die grote openbare werken liet uitvoeren.

De weg werd aangelegd om snel een leger te kunnen verplaatsen. Nu is het een schitterende, nog met de oorspronkelijke Romeinse stenen geplaveide uitvalsweg voor pelgrims die Rome verlaten. Vanaf de Appia Antica kan men (bij het dorp Fratocchie, 18 km na het Circus Maximus in Rome) twee routes naar het knooppunt op de VF del Sud – Benevento – kiezen.

De oude weg langs de Via Appia onderlangs het Lago Albano over Castel Gandolfo (het buitenverblijf van de Paus), Terracina en Formia aan de Golf van Gaeta en verder via Vapua en Caserta naar Benevento. Deze route kent 14 etappes en is 327 km lang.

De andere route naar Benevento is van ‘jongere’ datum (100 v Chr) en gaat langs de oude Via Latina en Via Casilina bovenlangs het Lago Albano, via Marino, Anagni, (Monte)Cassino, Aquino en Alife naar Benevento. Deze route telt 10 etappes en heeft een lengte van 285 km.

Kaart

groen: onderlangs via Caserta en rood bovenlangs via Cassino

Typering van de twee alternatieven

De meest belopen of gefietste route ‘bovenover’ langs de Via Latina en Via Casilina over Anagni, Cassino en Alife naar Benevento is tot Benevento verdeeld in tien etappes. Veel van deze etappes zijn relatief zwaar door de lengte per dag – soms wel 40 kilometer – en het vele klimmen en dalen. Gelukkig kan een aantal als zwaar bestempelde dagen gesplitst worden. Dat betekent dat er dan zeker 3 dagen bijkomen, waardoor het totaal van de etappes op 13 uitkomt. Men loopt, veelal over asfalt, langs eeuwenoude stadjes zoals Anagni, Alife en Aquino. Bij Cassino en Montecassino komt WOII enorm op je af. Er is daar hevig gevochten. Het land is mooi en bezaaid met oudheden, kerken en heiligdommen.

Na de indrukwekkende provinciehoofdstad Benevento gaat het de Apennijnen over, een paar dagen fiks klimmen en dalen. In Troia heb je de mogelijkheid langs de La Via per Mi-Ka-El naar Monte Sant’Angelo te gaan.  Volg je de hoofdroute verder dan gaat het door het vlakke en met windmolens bezaaide Puglia naar het puntje van de hak van de Italiaanse laars waar Ionische en Adriatische zee bij elkaar komen.

De route ‘onderlangs’ van 327 km langs het tracé van de oude Via Appia telt tot Benevento 14 etappes en kan als middelzwaar tot licht worden aangemerkt. De drie langste etappes zijn 32 km en de rest telt rond de 20-26 km per dag. Op een gegeven moment daalt de route vanuit de heuvels naar de Middellandse Zee en laat vervolgens naar Benevento weer wat heuvelachtig terrein zien. We komen door oude stadjes en kunnen genieten van cultuur en het landleven. Bij Caserta is een uitstapje met de trein naar Napels een aardig idee. In 45 minuten is men in het centrum.

Gidsen

Italiaanse gids (route bovenlangs)

Vanuit Rome naar de zuidkust van Apulië langs de route ‘bovenlangs’ maak je een tocht van in totaal 800 km vanuit Rome. In 30 etappes, die erg gevarieerd zijn in hun verschijning. In het begin heuvel- en bergachtig, later in Puglia steeds vlakker en uiteindelijk lijken de Apennijnen te verdwijnen in de zee.

De Italiaanse gids bevat een gedetailleerde beschrijving van de route te voet met goede routekaartjes per etappe waarop prime te lopen is. Ook staan er varianten in voor de fiets; eenvoudige hoogtekaarten en noodzakelijke informatie over slaapplaatsen in de stadjes. Beschrijving route voor wandelaars & fietsers.

In 2022 heeft de uitgever Terre di Mezzo een nieuwe uitgave gepubliceerd. De auteurs Angelofabio Attolico, Claudio Focarazzo en Lorenzo Lozito hebben de 930 km opnieuw vastgelegd in een vormgeving die aansluit bij de eerdere en toch enigszins verouderde uitgave. Met natuurlijk actuelere gegevens over de overnachtingsplaatsen. Op de site van de uitgever vind je meer relevante informatie.

Alhoewel Terre di Mezzo voor veel van hun routeboeken inmiddels ook een (betaalde) app heeft, is die nog niet beschikbaar voor de VFdelSud. Derhalve heeft men ook nog geen track (gpx of kml) beschikbaar.

Nederlandse gids (route bovenlangs)

Over de bovenstaande route is in het Nederlands een routeboekje De Weg van de Franken IV geschreven door Ben Teunissen. Deze beschrijving voert je tot Bari. Wie verder wil pelgrimeren tot in de hak van de laars heeft dus beide genoemde boeken nodig óf gebruikt de website die hieronder staat beschreven. De kaartjes in deze gids geven een indicatie van de route. Er zijn van deze route gpx tracks beschikbaar.

De route is beschreven in negentien etappes. Er worden door de auteur haalbare suggesties gedaan om de etappes te herverdelen. De tocht kan wat betreft wandelwegen niet tippen aan de route door Toscane en Lazio van Siena naar Rome. Toch is er gezocht naar rustige wandelwegen met fraaie panorama’s.

De gids leidt je langs eeuwenoude stadjes, met vele interessante oudheden, kerken en heiligdommen. In deze streek zijn goede ervaringen opgedaan bij enkele gastvrije overnachtingsplaatsen. Behulpzame mensen vind je overigens ook vaak makkelijk via Airbnb.

Je wordt nadrukkelijk verzocht om je ervaringen achteraf te delen, zodat er voor toekomstige pelgrims naar het zuiden een nog betere gids ontwikkeld kan worden. Het grote voordeel is dat de digitale gidsen jaarlijks van een update kunnen worden voorzien. Positief zijn de gebruikers over de handleiding voor de GPS tracks, die je met behulp van je smartphone en bijvoorbeeld de app Maps.me op het juiste pad houden. Op de site van De Weg van de Franken vind je feedback van de gebruikers van de eGuide, o.a. van Mark Tinnemans en Johan en Carry Smit. Ook tref je hier tips voor wijzigingen of aanvullingen van overnachtingsadressen.

Op 27 oktober 2022 is Ben Teunissen, auteur van de serie wandelgidsen, plotseling overleden. Via de website en in de boekhandel is de papieren gids nog te verkrijgen. De wandelgids als eboek is nu gratis te downloaden via deze website. Dat kan via de pagina’s over de betreffende gids via het menu.

Gids (route onderlangs)

De Italiaanse gids La Via Francigena nel Sud. Un percorso di 700 km da Roma a Brindisi is momenteel uitverkocht maar er is wél een prachtige interactieve website inclusief mogelijkheden om de etappes in gpx te downloaden.
Zijn er op de route bovenlangs goede overnachtingsmogelijkheden aangegeven, op de zuidelijke route zijn er slechts een paar te vinden op de interactieve map. Op deze route zal het dus neerkomen op zelfredzaamheid om onderkomens te vinden.

Uitgever: Touring
Jaar uitgave: 2013

Websites

• Veel informatie is te vinden op de Engels- en Italiaanstalige website van de Via Francigena. 
  Ook over de route van de Longobarden vind je daar relevante informatie.
• Op de site van De Weg van de Franken  vind je de informatie van de route van Ben Teunissen.
• Na een oversteek vanuit Bari of Brindisi kan je verder op de Via Egnatia richting Jeruzalem. Op onze pagina Via Egnatia vind je hierover meer informatie.
• Op deze site vind je een GPS spoor langs de route bovenlangs en de variant via Monte Sant’Angelo.
• Er zijn ook verbindingen tussen Monte Sant’Angelo en de Via Francigena del Sud, een Italiaans gidsje over de La Via per Mi-Ka-El  kan je met deze link downloaden.

Reisbeschrijvingen

Guus Wesselink en Riet van Laake hebben een boek geschreven over hun voettocht van ’s-Hertogenbosch via Rome naar Benevento (Pietrelcina) en een reisverslag met foto’s gepubliceerd over het vervolg van Benevento naar Santa Maria di Leuca op hun website Vier Vrije Voeten

Heil Elemans vertrok vanuit Rome en fietste in de zomer van 2013 de Via Francigena del Sud naar Bari. Je leest het in zijn verslag. Daarin vind je overigens ook zijn ervaringen over de Via Egnatia naar Istanbul.

Ook verwijzen we voor de sfeer van de tocht naar het verslag van Terie Leijs over zijn ervaringen van de tocht van Bari naar San Maria di Leuca.

In 2016 liep Bram van Oort deze tocht met als uiteindelijk einddoel Jeruzalem. Volg hier zijn uitgebreide blog.